«Хыпар» хаçат ыйтăвĕсене ЧР Конкуренци политики тата тарифсем енĕпе ĕçлекен патшалăх службин ертӳçи Надежда Колебанова хуравлать.
Кăрлач мĕншĕн раштавран хаклăрах?

— Надежда Владимировна, нарăс пуçламăшĕнче Шупашкар тата Çĕнĕ Шупашкар хулисенче пурăнакансем ăшă энергийĕпе вĕри шывшăн илнĕ квитанцисенчи тӳлев виçисем пысăкки пирки кăмăлсăрланса редакцие пĕрре кăна мар шăнкăравларĕç — цифрăсем 2021 çулхи раштавринчен чылай пысăкрах-мĕн. Тарифсем улшăнман, тулти сывлăш температури те çак уйăхсенче пĕрешкел тăнă — апла тăк тӳлев мĕншĕн пысăкрах?

— Ку ыйтупа Патшалăх пурăнмалли çурт-йĕр инспекцийĕпе пĕрле социаллă сетьсенчен пĕрин подписчикĕсемпе тӳрĕ лини те ирттертĕмĕр — сăлтавĕсене уçăмлатма тăрăшрăмăр. Эпир — тариф йĕркелекен тытăм. Тариф вара — хайхи тӳлев никĕсĕ. Тарифа илетпĕр те усă курнă ресурссен калăпăшĕ çине хутлатпăр — потребитель тӳлемелли виçе пулать. Тариф улшăнман — вăл иртнĕ çулăн иккĕмĕш çурринчи шайрах. Тӳлев пысăкланни усă курнă ăшăпа вĕри шыв калăпăшĕ ӳснипе çыхăннă — ку ыйтусене Пурăнмалли çурт-йĕр инспекцийĕ сăнаса пырать. Тӳрĕ линире инспекци ертӳçи Виктор Кочетков уçăмлăн ăнлантарчĕ: календарь уйăхĕ тата тӳлеве шутласа палăртакан уйăхсем пĕр килмеççĕ. Çавăнпа раштава сахалрах кун кĕнĕ, кăрлач вара вăрăмрах пулса тухнă — çынсен ытларах куншăн тӳлеме тивнĕ. Унсăр пуçне хайхи «шутласа палăртакан» раштава чӳкĕн юлашки кунĕсем те кĕнĕ те — çак уйăх температура енĕпе те ăшăрах пулса тухнă. Çакă квитанцисенчи тӳлев виçисене те витĕм кӳнĕ. Çапах уйрăм тĕслĕхсенче управляющи компанисем «ашкăнни» те тĕл пулать — инспекци тĕрĕслевсем ирттерсе унашкал тĕслĕхсене те тăрă шыв çине кăларнă. Çавăнпа çынсен иккĕленӳ çуралсан Пурăнмалли çурт-йĕр инспекцийĕнчен ĕç-пуçа тĕрĕслемешкĕн ыйтма ӳркенмелле мар.

— Апла тăк нарăсшăн валеçнĕ квитанцисенчи тӳлевсен виçи шайлашуллă…

— Çапла. Сăмах май, тӳлев кăрлачра эсир асăннă икĕ хулара кăна мар, хăш-пĕр районта та ӳснĕ: Вăрнарта, Вăрмарта, Кӳкеçре… Тĕп хулапа спутник хулари лару-тăрăва кăна мар, ытти муниципалитетра мĕн пулса иртнине те куçран вĕçертместпĕр. Уйăхсерен мониторинг йĕркелетпĕр. Кашни муниципалитет пире квитанцисем ярса парать, вĕсем çирĕплетнĕ тарифсен картинчен тухманнине сăнаса тăратпăр.

Хаксен зонинче хаксем иртĕхмĕç

— Ăшă энергийĕн теминех малалла тăсар: Шупашкарпа Çĕнĕ Шупашкар хаксен зонине кĕчĕç. Çак хуласенче халĕ ăшăпа тивĕçтерекен организацин «аппетичĕ» ытла пысăк пулассине мĕн чарать? Хайхи квитанцисенчи цифрăсем пысăкланса каймĕç-и?

— Çав хуласем валли эпир тарифсем йышăнмастпăр, мĕншĕн тесен вĕсем хаксен зонинче. Анчах хаксен зони тӳлевĕн чи пысăк индексĕпе чикĕленет — Шупашкарпа Çĕнĕ Шупашкар ăшăпа тивĕçтерекен пĕрлехи организаципе, «Т Плюс» ПАОпа, ĕçлеççĕ. Паллах, эпир те айккинчен кăна пăхса тăмастпăр, анчах лару-тăрăва, çав шутра тӳлевсен виçине, хуласем хăйсем сăнаса тăма тивĕç. Вĕсен администрацийĕсем ЕТОпа килĕшӳсем тунă, унта 2022 çулăн пĕрремĕш çурринче ăшă энергийĕн хакĕ иртнĕ çулăн иккĕмĕш çурринчи тарифпа тан пулассине çирĕплетнĕ. Кăçалхи утă уйăхĕн 1-мĕшĕнчен вара тариф пысăкланĕ, анчах — хакăн чи пысăк ӳсĕмĕнчен пĕчĕкрех хăвăртлăхпа. Унтан та ытла

— Шупашкарăн хальччен ăшăпа «Теплосеть» МУП тивĕçтернĕ пайĕнче тарифа «шăнтса» лартассине палăртнă, мĕншĕн тесен унта гигакалорисен хакĕ ТЭЦ-2 ăшăпа тивĕçтернĕ территориринчен пысăкрах пулнă. Вăхăт иртнĕ май хулара ăшă тарифĕ пĕр шайра пулмалла — пурте пĕр виçепе тӳлĕç. Çакна пĕтĕмпех хула тĕрĕслесе тăрĕ. Çав шутра — хулана ăшăпа тивĕçтерес тĕлĕшпе «Т Плюспа» тунă концесси килĕшĕвне мĕнле пурнăçланине те. Ăшăпа тивĕçтерекен инфратытăма аталантарма компани çитес çулсенче 18 миллиард тенкĕ инвестици хывма шантарать, çак ĕçе тĕрĕслесе тăма хула администрацийĕ ЖКХ управленийĕн тытăмĕнче ятарлă учреждени йĕркелеме палăртать.

— Çивĕч ыйту — стройматериалсем хакланни. Çакă пĕлтĕр социаллă объектсене вăхăтра хута ярассине те чăрмантарчĕ. Кăçал та йывăрлăхсем тухса тăмĕç-и?

— Строительство материалĕсен хакĕсене эпир йĕркелеместпĕр, анчах патшалăх тата муниципалитетсен нушисем валли таварсем, пулăшу ĕçĕсем туянасси пирĕн яваплăх пулнине кура, паллах, ку Тариф службине те пырса тивет. Нумаях пулмасть ЧР Министрсен Кабинечĕ йышăну кăларса маларах тунă контрактсен хакне ӳстерессине çирĕплетрĕ. Ку енĕпе Раççей Правительствин Пуçлăхĕ те тивĕçлĕ документсене алă пуснă — Патшалăх Думи 44-мĕш саккуна улшăнусем кĕртнĕ.
Централизацин усси пысăк

— Республика Пуçлăхĕ Олег Николаев нацпроектсемпе çыхăннă контрактаци ĕçне пуш уйăхĕнче вĕçлеме хистет — ку енĕпе ĕç мĕнле пырать?

— Контрактсене ака уйăхĕн 1-мĕшĕччен тумалла, çакă — федераци центрĕ наци проекчĕсем, патшалăх программисемпе çыхăннă проектсем, федераци бюджечĕн укçипе пурнăçлаканскерсем, тĕлĕшпе çирĕплетнĕ услови. Кашни объект тĕлĕшпе тимлĕ ĕçлетпĕр. Хуласене хăтлăлатассипе çыхăннă объектсем тĕлĕшпе суту-илӳ ирттернĕ, тăлăх ачасене хваттерсемпе тивĕçтерес тĕлĕшпе те ку ĕçĕн пĕр пайне пурнăçланă — малалла ĕçлетпĕр.

— Республика ертӳлĕхĕ таварсемпе пулăшу ĕçĕсене сутăн илессине централизацилесшĕн. Çав шутра — коррупцирен сыхланас тĕллевпе те. Эсир ертсе пыракан служба тытăмĕнче Регионăн туянусен центрне йĕркеленĕ — çакăн усси палăрать-и?

— Усси пур. Виçĕ уйăх каялла Шупашкарсăр пуçне мĕн пур муниципалитетăн сутăн илессипе çыхăннă тивĕçĕсене хамăр çине илтĕмĕр, пуш уйăхĕн 1-мĕшĕнчен тĕп хула тивĕçĕсем те пирĕн пата куçрĕç. Кашнинпех тивĕçлĕ килĕшӳсем тунă. Таварсемпе пулăшу ĕçĕсене сутăн илессине сăлтавлассине, документсене йĕркелессине пĕрешкел методологи никĕсĕ çинче пурнăçланин ырă енĕсене куратпăр. Калăпăр, унччен муниципалитетсем лимитсем çуккине пăхмасăрах контрактсем тума пултарнă. Поставщик контракта пурнăçлать, анчах ăна тӳлеме укçа çук — çакнашкалли те час-часах пулнă. Халĕ вара виçĕ шайлă тĕрĕслев — ун пеккинчен шанчăклă сыхланнă. Патшалăх саккасçисем тĕлĕшпе республикăн Финанс министерстви енчен те тĕрĕслев çирĕп.

Пĕлтĕр патшалăх тата муниципалитетсен саккасçисем таварсемпе пулăшу ĕçĕсене сутăн илме 16,5 пин контракт тунă, конкурентлă никĕс çинче — 27 миллиард тенкĕлĕх, çак ĕçе йĕркеленĕ май перекетленĕ укçа виçи 2,2 миллиард тенкĕпе танлашнă — контрактсен пĕтĕм хакĕн 8% чухлĕ. Раççей шайĕнчи вăтам виçе 6,5-7% танлашнине шута илсен — перекет чăннипех пысăк. Сутăн илессин электрон ресурсĕ пысăк пулăшу кӳрет.

Саккасçăсем — патшалăхăн та, муниципалитетсен те — 100 проценчĕпех унта куçрĕç. Ăна Мускав хулин поставщиксен порталĕпе çыхăнтарнă. Çавна май эпир таварсемпе пулăшу ĕçĕсене сутăн илнине пĕтĕм Раççейĕпе кураççĕ, ку вара конкурентлăха ӳстерет – кашни процедурăна вăтамран 3-3,5 поставщик хутшăнать. Строительство ĕçĕсемпе çыхăннă тĕслĕхсенче, паллах, сахалрах, анчах, сăмахран, компьютерсем, çавнашкал ытти тавар туяннă тĕслĕхсенче вĕсен шучĕ теçеткене те çитет. <...>

Николай КОНОВАЛОВ.